राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरेको निधन

काठमाडौं । राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरेको मंगलबार साँझ ५ बजेर ५५ मिनेटमा निधन भएको छ । गत वर्ष शताब्दी वर्ष उमेर पूरा गरेका घिमिरेको आफ्नै निवास लैनचौरमा निधन भएको हो ।

कविता र गीतका माध्यमबाट करोडौँ नेपालीको मन र मस्तिष्क छोएका घिमिरेलाई समालोचकहरु परिष्कारवादी धाराका करीब एक मात्र र अत्यन्त महत्वपूर्ण कवि मान्छन् । उनका गौरी, राष्ट्रनिर्माता, धर्तीमाता, राजराजेश्वरी, पापिनी आमा, अश्वत्थामालगायत खण्डकाव्य र चैतवैशाख काव्यसङ्ग्रह चर्चित छन् । मालतीमङ्गले उनले लेखेको बहुचर्चित नेपाली नृत्यनाटिका हो । अश्वत्थामा(अङ्ग्रेजी)कृति नोबेल पुरस्कारको मनोनयनका लागि पठाइएको थियो ।

घिमिरेका किन्नरकिन्नरी गीतसङ्ग्रह, , गाउँछ गीत नेपाली, फूलको थुँगा बगेर गयो, आजै र राति के देखेँ सपना, नेपाली हामी रहौंँला कहाँ नेपालै नरहे बोललगायत थुप्रै गीत तथा निबन्ध एवं बालसाहित्य प्रकाशित छन् । उनका थुप्रै बाल कवितामध्ये साना बालबालिकालाई ध्यानमा राखेर ‘मुनुमुनु म्याँ म्याँ ब्रुक ब्रुक‘ अत्यधिक लोकप्रिय मानिन्छ ।

राष्ट्रियता, देशभक्ति, प्रकृति र प्रेमप्रणयका भावले ओतप्रोत उनका कृतिमा परिष्कृत र स्वच्छन्दतावादी भावधारा पाइन्छ । नेपाली लोकलयमा प्रभावशाली गीत रचना उनको अर्को विशेषता हो । उनले संस्कृत छन्दका नियमभित्रै रहेर छन्दोबद्ध कवितालाई सरल र बहुसङ्ख्यक नेपाली पाठकले बुझ्नेस्तरमा उकाल्याएको मानिन्छ ।

अल्पायुमै पत्नी गौरीको निधन भएपछि उनले अत्यन्त प्रभावकारी शैलीमा शोककाव्यको रचना गरे जुन उनको काव्ययात्राको कोशेढुंगा सावित भयो । त्यसपछि उनले महाकाली घिमिरेसंँग विवाह गरे ।

लमजुङको पुस्तुन बाहुनडाँडाबाट काठमाडाँैं आएका घिमिरेका काव्यकृतिमा मस्र्याङ्दी नदी र त्यहाँको लोकजीवनले अत्यन्त महत्वपूर्ण पाश्र्वभूमिको काम गरेका छन् । उनी नेपाली कवितामा पूर्वीय दार्शनिक भावभूमि र प्रखर राष्ट्रवादका हिमायती थिए । उनको ऋतम्भरा महाकाव्य लेखन अन्तिम चरणमा थियो ।

विसं २०७४ माघ २६ गते उनलाई नेपाली सेनाले मानार्थ सहायक रथीको दर्जा दिएको थियो भने सेनाका परमाधिपति राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले सोही साल फागुन २ गते जङ्गीअड्डामा आयोजित समारोहमा दर्जानी चिह्न प्रदान गरेकी थिइन् । तत्कालीन नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपतिसम्म भएका उनलाई विसं २०६० मा राष्ट्रकवि उपाधि दिइएको थियो ।

उनको आजै पशुपतिमा अन्त्येष्टि गरिने र नेपाली सेनाका एक अधिकृतको नेतृत्वमा रहेको टुकडीले सम्मान गारद प्रदान गर्ने जनाइएको छ ।

राष्ट्रकविकाे सङ्क्षिप्त परिचय :
बुबाआमा
गौरीशङ्कर उपाध्याय घिमिरे, द्रौपदीदेवी घिमिरे
जन्म
१९७६ असोज ७ गते (लमजुङ)
विवाह
विष्णुभक्त पोखरेल तथा जमुना पोखरेलकी छोरी गौरीसँग १९९० सालमा भएको थियो । २००४ सालमा गौरीको निधनपछि चिरञ्जीवी अधिकारी तथा देवकी अधिकारीकी छोरी महाकालीसँग २००५ सालमा दोस्रो विवाह भयो ।
छोराछोरी
छोरीहरू—शान्ति, कान्ति, मञ्जु, उषा, किरण र ज्योति छोराहरू— इन्दीवर र राजीव ।
दीक्षा गुरु
गौरीका हजुरबुबा शिवभक्त पोखरेल; (आफ्ना शिष्य माधव घिमिरेको प्रतिभासँग प्रभावित भएर शिवभक्त पोखरेलले आफ्नी नातिनी कन्यादान गरेका थिए ।)
प्रथम शिक्षा गुरु
बद्री सुवेदी
शिक्षा
शास्त्री (२००१ क्विन्स कलेज, वनारस, भारत
अनुभव
• लेखक, नेपाली भाषानुवाद परिषद् १९९९)
• सहसम्पादक, गोरखापत्र (२००२-२००४)
• प्रधानाध्यापक, यशोब्रह्मा आधार हाईस्कुल (लमजुङ : २००५-२००८)
• प्राध्यापक, कलेज अफ एजुकेसन (२००९-२०१४)
• अध्यक्ष, नेपाल भारत मैत्री सङ्घ (२०१०-२०१४)
• अध्यक्ष, नेपाली शिक्षा परिषद् (२०५५ सालदेखि) मनोनीत
• सदस्य, नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठान (२०१४-२०१८; २०२६-२०३५)
• आजीवन सदस्य, नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठान (२०२८)
• उपकुलपति, नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठान (२०३६-२०४५)
• कुलपति, नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठान (२०४६-२०४७)
• सदस्य, राजपरिषद् (२०५९-२०६३)
कृतिहरू
कविता
• नवमञ्जरी (कवितासङ्ग्र्रह : १९९४)
• नयाँ नेपाल (गीतिकाव्य : २०१३)
• गौरी (शोककाव्य : २०१५)
• राजेश्वरी (खण्डकाव्य : २०१७)
• पापिनी आमा (खण्डकाव्य : २०१७)
• राष्ट्रनिर्माता (खण्डकाव्य : २०२३)
• धर्तीमाता (खण्डकाव्य : २०३०)
• किन्नर किन्नरी (गीतसङ्ग्र्रह : २०३३)
• बोराको परदा (खण्डकाव्य : २०५७)
• इन्द्रकुमारी (खण्डकाव्य : २०५७)
• गौथली र गजधम्मे (खण्डकाव्य : २०५७)
• चैतवैशाख (कवितासङ्ग्र्रह : २०६०)
गीतिनाटक
• शकुन्तला (२०३७)
• मालती मङ्गले (२०३९)
• विषकन्या (२०५०)
• अश्वत्थामा (२०५३)
• हिमालपारि हिमालवारि (२०५४
• देउकी (२०५५)
• बालकुमारी (२०६१)
निबन्ध र प्रबन्ध
• आफ्नो बाँसुरी आफ्नै गीत (२०३०)
• चारु चर्चा (२०५८)
बालसाहित्य
• घामपानी (कवितासङ्ग्र्रह : २०१०)
• बाललहरी (कवितासङ्ग्र्रह : २०२६)
• सुनपङ्खी चरी (गीतसङ्ग्र्रह : २०५३)
• मनचिन्ते मुरली (कथासङ्ग्र्रह : २०५७)
• बिजुले र बिजुला (कवितासङ्ग्र्रह : २०६३)
सम्पादन
• माछाकाँडे सिउर (लोककाव्य : २०१३)
• पच्चिस वर्षका खण्डकाव्य (२०३९)
अनुवाद
• उषाचरित्र (चम्पूकाव्य : १९९८)
• नागानन्द (गीतिनाटक : २००२)
• दुर्गासप्तशती (काव्य : २०५८)
सम्पादक
• इन्द्रेणी (२०१३)
उपाधि
• राष्ट्रकवि (२०६०)
• मानार्थ विद्यावारिधि (त्रिभुवन विश्वविद्यालय : २०७३)
• मानार्थ सहायकरथी (२०७४)
विभूषण
• सुप्रसिद्ध प्रबल गोरखादक्षिणबाहु (२०५६)
• वीरेन्द्र ऐश्वर्य सेवापदक (२०५८)
• महाउज्ज्वल राष्ट्रदीप (२०७५)
पुरस्कार
• सरस्वती काव्य पुरस्कार (२००४)
• राजकीय प्रज्ञा विशिष्ट पदक (२०२२)
• त्रिभुवन प्रज्ञा पुरस्कार (२०३३)
• सीताराम पुरस्कार (२०५०)
• आदिकवि भानुभक्त पुरस्कार (२०५२)
• भूपालमानसिंह कार्की प्रज्ञापुरस्कार (सार्कस्तरीय : २०५५)
• वसुन्धराश्री पुरस्कार (२०५७)
• साझा पुरस्कार (२०५४ र २०५८)
• राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार (नेपाल सरकार : २०५९)
• भानुभक्त पुरस्कार (नेपाल सरकार : २०७२)
• यात्री वाङ्मय पुरस्कार (२०७३)
• मनिराज वाङ्मय पुरस्कार (२०७४)
सम्मान
• सिलसिलाद्वारा रथयात्रा (२०५१)
• देवकोटा शताब्दी सम्मान (२०६६)
• पद्मश्री साधना सम्मान (२०६७)
स्रोत
• नइ प्रकाशन