वैज्ञानिकहरुले बनाए चामलको दानाभन्दा पनि सानो पेसमेकर

पेरिस । वैज्ञानिकहरूले विश्वको सबैभन्दा सानो पेसमेकर विकास गरेको बताएका छन् । वैज्ञानिकहरूका अनुसार यो चामलको दानाभन्दा पनि सानो अस्थायी मुटुको धडकन नियन्त्रक हो । यसलाई घुलनशील गर्नुअघि प्रकाशद्वारा इन्जेक्ट र नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।

मानवमा परीक्षण हुन अझै वर्षौं बाँकी हुँदा यो वायरलेस पेसमेकरलाई ‘रूपान्तरणकारी प्रगति’ का रूपमा प्रशंसा गरिएको छ र यसले चिकित्साको अन्य क्षेत्रहरूमा प्रगति गर्न सक्छ ।

विश्वभर लाखौँ मानिसमा स्थायी पेसमेकरहरू छन् । यी पेसमेकरले मुटुको धड्कन सामान्य भएको सुनिश्चित गर्न विद्युतीय आवेगहरूद्वारा हृदयलाई उत्तेजित गर्दछन् ।

नयाँ उपकरणको पछाडि अमेरिकी नेतृत्वको अनुसन्धानकर्ताहरूको टोलीले उनीहरू शल्यक्रियापछि हप्तामा अस्थायी पेसमेकर आवश्यक पर्ने जन्मजात हृदय दोषका साथ जन्मेका एक प्रतिशत बच्चालाई मद्दत गर्न प्रेरित भएको बताएका थिए ।

पेसमेकरले वयस्कहरूलाई मुटुको शल्यक्रियाबाट निको भएपछि सामान्य मुटुको धड्कन पुनःस्थापित गर्न पनि मद्दत गर्न सक्छ ।

हाल अस्थायी पेसमेकरहरूका लागि मुटुको मांसपेशीमा इलेक्ट्रोड सिलाउन शल्यक्रिया आवश्यक पर्छ र यसमा बिरामीको छातीमा सञ्चालित उपकरणमा तारहरू जडान हुन्छन् ।

जब पेसमेकरको आवश्यकता समाप्त हुन्छ चिकित्सक वा नर्सहरूले तारहरू बाहिर निकाल्छन्, जसले कहिलेकाहीँ क्षति पुर्याउन सक्छ ।

चन्द्रमामा हिँड्ने पहिलो व्यक्ति निल आर्मस्ट्रङ सन् २०१२ मा उहाँको अस्थायी पेसमेकर हटाएपछि आन्तरिक रक्तस्रावका कारण मृत्यु भएको थियो ।

तर भर्खरै विकसित पेसमेकर वायरलेस छ र केवल एक मिलिमिटर बाक्लो र ३.५ मिलिमिटर लामो भएकाले यो सिरिन्जको टुप्पामा फिट हुन सक्छ ।

यसलाई अब आवश्यक नभएको बेलामा शरीरमा नै घुलनशील हुने गरी डिजाइन गरिएको छ । यसबाट बिरामीहरूलाई आक्रामक शल्यक्रियाबाट बचाउँछ ।

– महत्त्वपूर्ण फड्को अगाडि –
नेचर जर्नलमा प्रकाशित यस उपकरणको वर्णन गरिएको अध्ययन अनुसार पेसमेकर बिरामीको छातीमा लगाइने नरम प्याचसँग जोडिएको छ ।

जब प्याचले अनियमित मुटुको धडकन पत्ता लगाउँछ, यसले स्वचालित रूपमा प्रकाश चम्काउँछ जसले पेसमेकरलाई के मुटुको धडकन उत्तेजित गर्नुपर्छ भनेर बताउँछ । पेसमेकरलाई ग्याल्भेनिक सेल भनिन्छ । ग्याल्भेनिक सेलले शरीरको तरल पदार्थलाई रासायनिक ऊर्जालाई विद्युतीय आवेगमा रूपान्तरण गर्छ जसले मुटुलाई उत्तेजित गर्छ ।

अध्ययनअनुसार अहिलेसम्म पेसमेकरले मुसा, सुँगुर, कुकुर र प्रयोगशालामा मानव मुटुको तन्तुमा गरिएका परीक्षणहरूमा प्रभावकारी रूपमा काम गरेको छ ।

संयुक्त राज्य अमेरिकाको नर्थवेस्टर्न युनिभर्सिटीका वरिष्ठ अध्ययन लेखक जोन रोजर्सले पेसमेकर दुईदेखि तीन वर्षमा मानिसमा परीक्षण गर्न सकिने अनुमान गरिएको बताए ।

उनको प्रयोगशालाले यो लक्ष्य हासिल गर्न एउटा स्टार्ट–अप सुरु गरेको उनले बताए । “भविष्यमा अन्तर्निहित प्रविधिले मानव स्वास्थ्यमा सामाजिक चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न अद्वितीय र शक्तिशाली रणनीतिहरू सिर्जना गर्न सक्छ”, रोजर्सले भने ।

सिकागो विश्वविद्यालयको प्रयोगशालाका बोझी टियानले पनि प्रकाश–सक्रिय पेसमेकरहरू विकास गरेको तर उन पछिल्लो अनुसन्धानमा संलग्न थिए । उनले यसलाई ‘महत्त्वपूर्ण फड्को अगाडि’ भनेका छन् ।

“यो नयाँ पेसमेकर चिकित्सा प्रविधिमा एक रूपान्तरणकारी प्रगति हो”, उनले भने, “यो अस्थायी गति र बायोइलेक्ट्रोनिक मेडिसिनमा एउटा मापदण्ड परिवर्तन हो, यसले स्नायु पुनर्जन्म, घाउ निको पार्ने र एकीकृत स्मार्ट इम्प्लान्टहरूसहित कार्डियोलोजीभन्दा बाहिरका सम्भावनाहरू खोल्छ ।” विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार हृदय रोग विश्वको मृत्युको प्रमुख कारण हो ।