श्राद्धमा महिलाको सम्मान



डा. गोविन्दशरण उपाध्याय ।

वसुरूप स्वर्गीय आमा, रूद्ररूपा हजुरआमा, आदित्यरूपा जीजुआमालाई यो तील मिसिएको जल र पिण्डले त्रीप्ति मिलोस् | नमस्कार, नमस्कार र नमस्कार छ |
………………………
हिजो एउटा अनलाईन समाचारमा एकजना नारीवादी महिलाले “श्राद्धले महिला विरुद्ध विभेद गर्न प्रोत्साहित गर्छ र यो दासताको प्रतिक भएकोले विरोध गर्नुपर्छ” भनेर लेखेको पढेपछि मलाई श्राद्धको मूल किताव पल्टाएर पढ्नु र हेर्नु पर्यो | मैले नेपाली समाज महिलाप्रति विभेद गर्दैन भन्दिन तर एसको स्रोत वैदिक संस्कार हो भन्नेहरूप्रति सहमत छैन |

असलमा, मूसाईहरुको नूनको सोझो गर्न वैदिक सनातनीहरूलाई “महिला विभेदकारी”को आरोप लगाउनेहरूले श्राद्धगर्दा पिता पक्ष र माता पक्ष (घर र मावली) का स्वर्गीय पुरुषमात्र होइन महिला (हजुरआमा, बूढी हजुरआमा, जिजू हजुरआमा) र आफ्नै घरकी (आमा, हजुरआमा, बूढी हजुरआमा तथा जीजू हजुरआमा समेत स्वर्गीय सौतेली आमालाई समेत बसु, रूद्र तथा आदित्यको रूप मानेर पिण्ड तथा तर्पण दिनैपर्छ | यदि यसरी तर्पण र पिण्ड प्रदान गरिएन भने ठूलो पापको भागीदार बन्नुपर्छ |

श्राद्धमा स्वर्गीय महिला र पुरुष दुवैका लागि समानतहमा तर्पण र पिण्डदान गर्नुपर्छ | दूवै (स्वर्गीय महिला र पुरुष) बसु, रूद्र तथा आदित्यसरह नै हुन्छन् | मावली पक्षका स्वर्गीय महिलाहरूलाई समेत समानतहमा सम्मान गरिएको छ | महिलाहरूलाई लूटको धन मानेर दामासाहीमा बाँडेर वस्तुका रूपमा प्रयोग गर्ने संस्कारमा हुर्केकाहरूको नक्कल गर्नेहरूले वैदिक संस्कारमा उल्लेखित एस्तो संस्कारमा पनि खोट नै निकाल्ने छन् | कारण प्रष्ट छ – उनीहरूको उद्देश्य जसरी पनि वैदिक सनातन संस्कारको निन्दा गर्नु र मूसाईहरूको बर्चश्व स्थापित गर्ने लक्ष हुन्छ |

मुसाईहरू महिलाहरूको आत्मसम्मान, अस्तित्व, सांस्कृतिक (धार्मिक) सहभागिताको प्रत्यक्ष रूपमा तथाकथित पैगम्वर र ईसपूत्रका मुखबाट विरोध गर्छन् | कसैले महिलाहरूलाई “जोत्ने खेत”का रूपमा परिचय दिन्छन् भने अर्कोले “धार्मिकस्थलमा महिलालाई माथिल्लो पदमा वस्न र बोल्न दिनुहुँदैन किनभने निजहरूलाई ईश्वरले पुरुषको उपभोग्य सामाग्रीका रूपमा सृष्टि गरेको हो” भनेर पूर्ण वन्देज गर्छन् |
तथाकथित प्रगतिशील, आधुनिक तथा प्रजतान्तान्त्रिक पक्षधर केही अधिकारवादी (मूलत: पुरुष तथा महिला रूपी रथका दुई चक्का मध्ये एउटा चक्काको हावा निकालेर एकआपसमा मनभेद उत्पन्न गरेर घृणालाई मलजल गर्ने)हरूले वैदिकश्राद्ध विधिमा उल्लेखित अनिवार्य कर्ममा महिलाप्रति गरेको उच्च र समानतामूलक सम्मान पढ़ूँन् र एसको अभ्यास गरूँन् | पश्चिमाहरूलाई खुसी पार्न खेलिने नारीवाद भन्दा श्राद्धले स्थापित गरेको नारीवाद धेरै शक्तिशाली र महत्वपूर्ण ठहरिन्छ |

मुसाई जगतमा मेरी वाहेक कसैको धार्मिक, सांस्कृतिक तथा सामाजिक सम्मान छैन | आजसम्म कुनै पास्टर वा फादर (क्याथोलिक इसाई धर्ममा धर्मगुरूलाई फादर भनिन्छ र फादर फादर शब्द आफैमा पुरुष बाचक हो | यसरी महिला धर्मगुरू, उपदेशक वा पोप हुनसक्ने सम्भावनालाई नै पूर्णतया नष्ट गरिएको छ) महिला भएको पाएको छैन | यदि कुनै महिला इसाई धर्मकी प्रचारक छन् भने त्यो मूलत: इसाई धर्मसंगको विद्रोह हो | अर्को शब्दमा धार्मिकता विरुद्ध हो |

हिन्दू संस्कृतिमा महिलाप्रति व्याबहारिक विभेद छन् तर तेसको स्रोत हिन्दू धार्मिक परम्परा पटक्कै होइन | वेदका ऋषिकाहरू एसका बलिया प्रमाण छन् भने वर्तमान समयमा पनि अनेकौं महिलाहरूलाई गुरूका रूपमा, देवीका रूपमा हिन्दू संस्कृतिले मूलधार मै स्वीकार गरिरहेको छ | महिला र पुरुषका बीचमा मतभेद उत्पन्न गराएर डलर कमाउने प्रबृत्तिले वैदिक संस्कृतिका असल प्रचलनहरूतिर फर्केर समीक्षा गर्न नै चाहन्न | घृणावाद फैलाउनेहरूलाई “…वादी” भन्दै प्रोत्साहन गर्छ भने आफ्नो धर्मसंस्कृतिको विनम्रता पूर्वक अनुसरण गर्दै गुरुत्व प्राप्त गरेका वन्दनीय महिलाहरूप्रति “अन्धविश्वासी” भएको आरोप लगाउन आफ्नो उर्जा खर्च गर्छ |

घृणावाद र विभेदवादका असली सूत्रहरूको सूत्राधार मूसाई-संस्कृति हो र मुसाई संस्कृतिको एउटा अंगको रूपमा विकसित भएको पश्चिमा राजनीति तथा मानवतावाद हो | हामी नेपालीहरूले जतिसक्दो चाँडो यो तत्थ्य बुझेर मूलधारका रूपमा वैदिक संस्कृति नै पक्षमा उभिएको राम्रो |

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?

प्रतिक्रिया दिनुहोस
विपद्का बेला सरकार मेरो साथमा सरकार छ भन्ने अनुभूति दिलाउन सकेन

काठमाडौं ।  नेकपा एमालेका नेता एवं प्रतिनिधिसभा सदस्य गोकुलप्रसाद बाँस्कोटाले पछिल्लो विपद्बाट क्षतिग्रस्त

…अनि पो दसैँ आउँथ्यो

लिलाराज भट्टराई केटाकेटी हुँदा डाँडामा लिङ्गे पिङ थाप्न बाबियो बाट्न थालेदेखि नै हामी

स्वर्णिम वाग्लेका पक्षमा

नारायण गाउँले । डा. स्वर्णिम वाग्लेको अध्ययन, अनुभव र विज्ञता अर्थशास्त्रीय हो ।

‘राजा’सँग किन टीका लगाउने ?

रविन्द्र मिश्र । १. राष्ट्रपति पार्टीको, गुटको र व्यक्तिको हुने रहेछन्। त्यो बारम्बार