पिकेके शान्ति प्रक्रियाअघि बढाउन टर्कीको संविधानमा परिवर्तन अनिवार्य

इस्तानबुल । टर्कीका राष्ट्रपति रेसेप तैयप एर्दोगानका एक उच्च सल्लाहकारले कुर्दिश लडाकू पिकेकेसँग शान्ति प्रक्रियालाई उचित तरिकाले अघि बढाउने हो भने टर्कीले आफ्नो संविधान परिवर्तन गर्नुपर्ने बताएका छन् ।

एर्दोगान सरकार कुर्दिस्तान वर्कर्स पार्टी (पिकेके) सँग दशकौँ लामो द्वन्द्वको रेखा कोर्ने प्रयास गरिरहेको छ । पिकेकेले यसै बर्ष मे महिनामा दशौँ हजार मानिसको ज्यान लिने रक्तपातपूर्ण विद्रोहको अन्त्यको घोषणा गरेको थियो।

त्यसको दुई महिनापछि टर्कीका लडाकुहरूले आफ्ना हतियारहरू बिसाउन थाले र यसले सुधारको प्रक्रिया सुरु गर्ने आशा जगाएको थियो । सुधारले टर्कीका कुर्दहरूको अधिकार सुनिश्चितताका लागि प्रजातान्त्रिक परिवर्तनको सुरुवात गर्नेछ र जनसङ्ख्याको लगभग २० प्रतिशत हो।

प्रक्रियालाई सहजीकरण गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको कुर्द समर्थक डिइएम पार्टीले सम्बोधन गर्न उपायहरूको एक दस्ताबेज तयार गरेको छ जुन शान्ति प्रयासहरूलाई मार्गदर्शन गर्न कानुनी ढाँचा तयार गर्ने जिम्मेवारी पाएको संयुक्त संसदीय आयोगद्वारा अध्ययन भइरहेको छ।

हाबरटुर्क समाचार वेबसाइटलाई दिएको लामो अन्तर्वार्तामा एर्दोगानका प्रमुख सल्लाहकार मेहमत उकुमले प्रस्तावित धेरै कदमलाई नयाँ संविधानको परिधिभित्र रहेर सम्बोधन गर्नुपर्ने बताए ।

उनले भने,“आतङ्कवादको अन्त्य भएको अवस्थामा टर्कीको भौगोलिक अखण्डता, राजनीतिक एकता र बाह्य सुरक्षाको रक्षा र सुदृढीकरण गर्ने नयाँ संविधान लागू गर्ने उपयुक्त समय आएको छ ।”

“प्रस्तावमा लोकतन्त्र र नयाँ संविधानको विकास र सुदृढीकरणको दायराभित्र मूल्याङ्कन गर्नुपर्ने विषयहरू छन्,” एक प्रमुख कानूनी सल्लाहकार बोर्डका प्रमुख उकमले भने ।

उनले टर्कीको नागरिकतालाई पुनः परिभाषित गर्ने, कुर्दिश भाषामा शिक्षा प्रदान गर्न परिवर्तन र स्थानीय सरकार सुधारजस्ता डिइएमका धेरै प्रमुख मागहरू सूचीबद्ध गरेका छन् । यी दुवैका लागि उनले संवैधानिक परिवर्तनको आवश्यकता रहेको बताए ।
“नयाँ संविधान अन्तर्गत टर्कीको नागरिकता जातीयभन्दा कानूनी बन्धन हो भन्ने तथ्यलाई अझ स्पष्ट रूपमा जोड दिइनेछ”, उनले भने, “‘टर्कीबाहेक अन्य भाषाहरूमा शिक्षणसम्बन्धी प्रक्रिया र सिद्धान्तहरू नियमन गर्न’ एक प्रावधान पेश गर्न सकिन्छ।”

“यो प्रक्रिया एक क्रान्तिकारी रूपान्तरण हो जसले टर्की र यस क्षेत्र दुवैको भविष्य निर्धारण गर्नेछ,” उनले भने । एर्दोगान लामो समयदेखि संविधान परिवर्तन गरेर आफू पुनः निर्वाचित हुने बाटो सुनिश्चित गर्न आतुर देखिन्छन् । वर्तमान संविधानले उनलाई २०२८ मा ३६० सांसदको समर्थन बिना पुनः चुनाव लड्न अनुमति दिँदैन ।

तर यदि डिइएम र यसका ५७ जना सांसदहरूले यसको समर्थन प्रस्तुत गर्ने हो भने यो परिवर्तन हुन सक्छ । राष्ट्रपति एर्दोगानका केही आलोचकहरूले गत वर्ष पिकेकेका जेलमा रहेका नेता अब्दुल्लाह ओकलनलाई जैतुन शाखामार्फत कुर्दहरूसँग अनपेक्षित सम्झौता गर्न प्रयास गर्नुको पछाडि एक प्रमुख कारक थियो भन्ने विश्वास गर्छन् ।