कुनै हालतमा देश नछोड्ने इमरान खानको प्रतिवद्धता, प्रशासनको दबाउने रणनीति

इस्लामावाद । पाकिस्तानका पूर्व प्रधानमन्त्री इमरान खानको पाकिस्तान तेहरिक–ए –इस्साफ (पिटिआई) ले नेता खानलाई चुप राख्नकै निम्ती उनीविरूद्ध मुद्दा चलाइएको दावी गरेको छ ।

उनले यसै महिना १४ वर्षको जेल सजाय सुनाइएको थियो र यसमा उनको निर्दोषिताको दावी गर्दै पिटिआईले यो राजनीतिक प्रतिशोधबाट प्रेरित रहेको दावी गरेको छ ।

शक्तिशाली सेनाका लागि लामो समयदेखि निराशाको स्रोत रहेका पूर्वप्रधानमन्त्री सन् २०२३ को अगष्टदेखि हिरासतमा छन् र उनले राजनीतिबाट प्रेरित भएर थुप्रै कानुनी मुद्दाको सामना गरिरहेका छन् ।

उनले आफ्नी पत्नी अल–कादिर ट्रस्टसँग मिलेर स्थापना गरेको वेलफेयर फाउन्डेसनसँग जोडिएको भ्रष्टाचारसम्बन्धी फैसला ती मुद्दामध्ये सबैभन्दा लामो समयसम्म चलेको मुद्दा हो।

“अल–कादिर ट्रस्टको मुद्दा पनि विगतका घटनाजस्तै मलाई दबाब दिनका लागि मात्र चलाइएको हो तर म यसको तत्काल समाधानको माग गर्दछु,” खानले यसै महिना अधिकारीहरूविरुद्ध बारम्बार दिएको बयानमा भने ।

विश्लेषकहरूका अनुसार सैन्य प्रतिष्ठानले खानविरूद्धका अभियोगलाई खानसँग सौदाबाजीको एक हतियारको रूपमा प्रयोग गरिरहेको छ । खानको लोकप्रियताले गत वर्षको चुनावमा उनको पार्टीलाई सत्ताबाट टाढा राख्ने अस्थिर गठबन्धन सरकारलाई कमजोर सावित गरेको छ ।

लण्डनस्थित लेखिका तथा पाकिस्तानी सेनासम्बन्धी विश्लेषक आयशा सिद्दिकाले भने, “संस्थापन पक्षको सम्झौता भनेको उहाँ बाहिर निस्केर चुप लागेर बस्नुहुन्छ वा अर्को चुनावसम्म शान्त र सभ्य रहनुहुन्छ भन्ने हो ।”

विश्लेषकहरूका अनुसार सेना पाकिस्तानको राजनीतिमा ‘किङमेकर’ हो, यद्यपि जनरलहरूले राजनीतिमा प्रत्यक्ष हस्तक्षेप गरेको देखाउन अस्वीकार गर्नेगरेका छन् ।

खानले आफूलाई एक पटक तीन वर्षको विदेश निर्वासनको प्रस्ताव गरिएको र हालै राजधानीको बाहिरी इलाकामा रहेको आफ्नो विशाल घरमा नजरबन्दको सम्भावनाबारे अप्रत्यक्ष रूपमा सम्पर्क गरिएको बताएका छन् ।

खानका कानुनी सल्लाहकार फैजल फरीद चौधरीले एएफपीसँग भने, “हामी ढिलाइबाट अनुमान गर्न सक्छौं कि यो राजनीतिक रूपमा प्रेरित निर्णय हो । यो पूर्वप्रधानमन्त्री खानमाथि ‘डेमोकल्सको तरबार’ हो।”

चौधरीले भने, “यो मुद्दाले आफ्नो विश्वसनीयता गुमाइसकेको छ । नेता खान चुप लागेर बस्ने कुनै पनि सम्झौता स्वीकार गर्नुहुन्न ।”

खानलाई अन्य मुद्दामा चार पटक दोषी ठहर गर्दै सजाय सुनाइसकिएको छ । सर्वोच्च अदालतले दुई वटा मुद्दा उल्टाएको छ भने अन्य दुई मुद्दाको सजाय न्यायालयबाट निलम्बन भएको छ ।

सरकारी दूतहरूले खानको पाकिस्तान पिटिआई पार्टीका नेताहरूलाई तनाव कम गर्न भेट्ने कार्यक्रम तय गरेकोे दुई दिनपछि भ्रष्टाचार विरोधी ‘जवाफदेहीता अदालत’ले शुक्रबार कल्याणकारी फाउन्डेसनको मुद्दामा फैसला र सजाय सुनाउने तयारी गरेको छ ।

पिटिआईले सन् २०२४ को फेब्रुअरीमा भएको चुनावमा धाँधली गरेर गठबन्धनले सत्ता कब्जा गरेको आरोप लगाउँदै यसअघि नै आफ्ना नेताहरूले नाजायज दाबी गर्ने सरकारसँग वार्ता गर्न अस्वीकार गर्ने बताएको थियो ।

उनीहरूले राजनीतिक बन्दीहरूलाई रिहा गरिएमा र पीटीआईको प्रदर्शनमा अधिकारीहरूले कडा प्रतिक्रिया दिएको आरोपको स्वतन्त्र जाँच सुरु गरेमा मात्र वार्तामा भाग लिने बताएका छन् अन्यथा, खानले आफ्नो पार्टीलाई वार्ताबाट हटाउने र नागरिक अवज्ञाको अभियान जारी राख्ने चेतावनी दिएका छन् । खानको आन्दोलनले इस्लामाबादलाई बारम्बार ठप्प पारेको छ ।

गत नोभेम्बर २६ मा आफ्ना कम्तीमा १० जना कार्यकर्ताको गोली हानी हत्या गरिएको आरोप पिटिआईले लगाएपछि पछिल्लो प्रदर्शन भड्किएको थियो । सरकारका अनुसार झडपमा परी पाँच जना सुरक्षाकर्मीको मृत्यु भएको छ ।

लाहोर युनिभर्सिटी अफ म्यानेजमेन्ट साइन्सेजकी राजनीतिशास्त्रकी एसोसिएट प्रोफेसर अस्मा फैजले भने, “सरकारले आफुलाई वैध बनाएमा पिटिआई सरकारसँग वार्तामा बस्न सक्ने र यो यसका नेताहरूलाई उनीहरूसँग वार्तामा बस्न पीटीआईको आवश्यकता छ।”

फैजले एएफपीसँग भने, “घरेलु र अन्तर्राष्ट्रिय आलोचनालाई शान्त पार्न उनीहरू इमरान खान र उहाँको पार्टीलाई केही राहत दिन चाहन्छन्।”

वासिङ्टनस्थित विल्सन सेन्टरका साउथ एसिया इन्स्टिच्युटका निर्देशक माइकल कुगेलम्यानका अनुसार अहिलेका लागि यो गतिरोध जस्तो देखिन्छ ।

उनले भने, “सेना खानलाई जेलबाट छुटाउने सम्झौता गर्न इच्छुक हुन सक्छ, तर खानले आफ्नो स्वतन्त्रताको सम्भावित शर्त स्वीकार गर्नुहुन्न।”

“अर्को समस्या के छ भने सरकार नोभेम्बर २६ को अनुसन्धानका लागि सहमत हुन्छ भन्ने म कल्पना पनि गर्न सक्दिनँ र पिटिआई पनि त्यो मागबाट पछि हट्ने छैन,”उनले भने ।

एक कार्यकाल निर्वासनमा रहनु पाकिस्तानमा राजनीतिक नेताहरूको लागि सामान्य देखिन्छ । सेनाको समर्थनभन्दा बाहिर जाने आफूलाई अदालतसमक्ष उभ्याउने नेताहरूले एक वा दुई कार्यकालपछि मात्र सत्तामा फर्कन्छन्।

सन् २०२३ को अन्त्यतिर पाकिस्तान फर्कनुअघि तीन पटक प्रधानमन्त्री बनेका नवाज सरिफले भ्रष्टाचारको अभियोगमा सजायको केही अंश मात्र बिताएका थिए ।

पूर्व र वर्तमान राष्ट्रपति आसिफ अली जरदारी आफ्नो पार्टीलाई जनरलहरूले हप्काएपछि दुबईमा गएका थिए । यी दुवैलाई अहिले सत्तारुढ गठबन्धनको मुख्य योजनाकार मानिन्छ ।

दशकौँको वंशवादी राजनीतिलाई प्रतिस्थापन गर्ने प्रतिज्ञामा आधारित खानको सावधानीपूर्ण राजनीतिका छविका कारण कारण उनी निर्वासनमा जान चाहदैँनन् ।

“म पाकिस्तानमा नै बाँच्नेछु र मर्नेछु”, खानले आफ्ना वकिलले जारी गरेको विज्ञप्तिमा भनेका छन्, म मेरो अन्तिम साससम्म मेरो देशको स्वतन्त्रताको लागि लड्नेछु, र म आशा गर्दछु कि मेरो देशले पनि त्यस्तै गर्नेछ।”