हाम्रो संसदको भीड यही सत्यबाट चल्छ

डा. युवराज संग्रौला ।
देशमा अन्धभक्तको जमात छ, जताततै । राजनीति यही अन्धभक्तको कन्कुवाइन बनेको छ । मानिसले सोच्ने पद्धतिका बारेमा भगवद् गीता, बुद्ध, थुप्रै उपनिषद्, चिनियाँ आध्यात्मवाद ‘ताओ ते छिङ्ग’ र किराँत मुन्धुमा स्थापित सत्यवचनहरुमा गहिरो बोध स्थापित छ ।

१. ताओ ते छिङ्ग भन्छ, ‘पहिला दिमागलाई खाली बनाउ । दिमागलाई अचन्चल बनाउ । तब सोच, अनि मात्र सत्य देख्न वा अनुभुती गर्न सक्छौं ।’ बुद्धले सत्यको खोजी कारणको खोजीबाट गर्नुपर्छ भनेका छन् । परिणाम पहिला नै कारणमा निर्दिष्ट भैसकेको हुन्छ। नेपालमा अन्धभक्तहरुको जमात यति धेरै भयो, त्यसैले गरेको हल्लामा मानिस पछाडि कुदिरहेको छ । कसैको पछाडि कुदेको मानिसको नियति त्यही हुन्छ, जो त्यसको भयो । उदाहरण धेरै छन् । अन्धभक्ति र अन्धश्रद्धाले व्यक्ति, समाज र राष्ट्र सबै सिध्याउँछ । अन्धभक्तहरु मन्दबुद्धि र दुष्टबुद्धिका रोगी हुन्छन् । वर्तमान नेपालको अवस्थालाई सुधार्ने हो भने सबै सचेत मानिसले एकपटक दिमागलाई खाली गरौं र निस्चल बनाएर सोचौं, नेपाली राजनीतिलाई सोचले निर्देश गर्ने बेला भएको छ ।

२. भगवद गीताको अध्याय १ र २ को अध्ययनले अध्यात्मवाद वा मेटाफिजिक्सको सुन्दर प्रतिनिधित्व गर्दछ । यसले बताउँछ, मानिसको विचार तीन तहमा क्रियाशील हुन्छ । सबैभन्दा तल र नजिक ‘मन'(माइन्ड) हुन्छ, र यो वृत्तिहरुबाट घेरिएको हुन्छ । वृत्ति भनेको आग्रह वा पूर्वाग्रहको पुलिन्दा हो । म फलानो जाती, धर्मी, आदि । मनबाट चल्नेले उसैले ठानेको सत्य देख्छ । हाम्रो संसदको भीड यही सत्यबाट चल्छ । उसको दुनियाँ उसको आग्रह र पूर्वाग्रहमा सकिन्छ । मनले दुष्टबुद्धिको खेती गर्छ । मोह र अहंकारलाई जन्म दिन्छ । यो मनोग्रन्थीमा रुपान्तरण हुन्छ । त्यो मनोग्रन्थी सत्यका नाममा झुठको खेती गर्छ ।

३. भीष्म द्रोण सबै सत्यको पक्षपात गर्दागर्दै मनबाट ग्रस्त भए । हस्तिनापुरको संरक्षणलाई सत्य देखेका उनका मनले ‘द्रौपदी’को अस्मिता लुटेको सत्य देखेन । महाभारतको युद्ध दुर्योधनका कारणले भएको थिएन । यो युद्ध ‘थोरै सत्यको प्रतिनिधित्व गर्ने भीष्म, द्रोण, कर्ण आदिका कारणले भएको थियो। वर्तमान नेपालको राजनीति यस्तै नबोल्ने इमान्दारको अकर्मण्य मानिसका कारणले भैरहेको छ, किनकी बोल्दा आफ्नो जो भएको जाला भन्ने यिनलाई डर छ । अतः यिनीहरु मनोग्रन्थीले दवित भएर असत्यको प्रतिरक्षा गर्छन् ।

४. मन भन्दा मास्तिर ‘तथ्य’ हुन्छ, भगवद  गीताको व्याख्या यही हो । तथ्य सत्य देख्न मद्दत गर्छ । आधुनिक शिक्षामा इपिस्टेमोलोजी भनेको यही हो । यो विज्ञान हो । तर विज्ञानलाई पनि वृत्तिले प्रभावित पार्न सक्छ, जसरी अर्जुनलाई बनायो । ‘तथ्य’ भन्दा माथि चतेना वा ‘प्रस्फुटित बोध’ छ जसलाई ‘अध्यात्म’ भनिन्छ । यो निश्चल, आग्रह र पूर्वाग्रहरहित, अहंकार रहित हुन्छ । जब यो बोध (कग्निसन)का सहयोगबाट सत्य प्रकट हुन्छ, त्यो नै भरोसायुक्त बुद्धि हो । नेपालमा खडेरी यसरी सोच्ने विचारको हो, मान्छेको होइन । अतः देउवा, केपी, प्रचण्ड, माधव, झलनाथ जस्ता बृद्ध भाले, अन्य बयस्क भाले, फेसबुकले चिनेका रवि, बालेन, हर्क जस्ता नयाँ भालेले केही गर्ने होइनन्, यदि विचार भएन भने । ‘विचार भनेको त्यो विकासको मोडल हो जसले वृद्धि होइन मानिसमा सिर्जना र जीवनलाई सहज बनाउने सक्षमता निर्माण गर्छ।’

किन नेपालमा मानिस वृद्धिका कुरा वा ठूलो बाटो, अग्लो टावर, गेट, रिजोर्ट, यस्तै यस्तै भौतिक वस्तुको बिस्तार मात्र कुरा गर्छन् । यो त विकास होइन बिस्तार हो, वृद्धि मात्र हो । विकास मानिसको सोचको परिवर्तन हो । गोरु जोत्नेले मेसिनद्वारा खेती गर्ने सोच विकास हो । अतः विकास शिक्षाले ल्याउँछ । शिक्षाले विज्ञान, प्रज्ञान, र तर्क दिन्छ । यी तीन वटाको अभाव देशमा छ। देशमा अन्धभक्तको जमात छ, जताततै ।