गुरुकुल शिक्षामा सुधारको आवश्यकता



डा. गोविन्दशरण उपाध्याय ।

काठमाण्डौ उपत्यकामा संचालित गुरूकुल वारे केही तत्थ्यहरू
मिति २०७६/८/१४ देखि मिति २०७७/१/२२ सम्म मैले काठमाडौँ उपत्यकामा संचालित मध्ये विभिन्न ९ बटा वेदविद्याश्रम, गुरूकुल तथा ६ बटा निजी विद्यालयमा संस्कृत पढाउने शिक्षक/शिक्षिकाहरूका विषयमा सम्वन्धि जानकारी प्राप्त गरेको थिएँ | तेसका केही सूचक एस्ता छन्

(१) संस्कृत पढाउने शिक्षकहरूको तलव सरकारी प्राथमिक स्केल भन्दा पनि निकै कम मासिक (७००० देखि ११०००) सम्म रहेको छ |

(२) संस्कृत शिक्षणमा आबद्ध शिक्षकहरू कर्मकाण्ड/ज्योतिषको काम गरेर आफ्नो जीविका आर्जन गर्छन् |

(३) केवल १५% शिक्षक/शिक्षिकाहरू आफुले संस्कृत पढाउन पाएकोमा गर्व गर्छन् बाँकी “संस्कृत पाठशालामा आश्रित रहंदा” गारो हुने स्वीकार गर्छन् |

(४) निजीतहमा संचालित ९ मध्ये ८ बटा गुरूकुलहरू संस्कृतलाई माया गर्ने गुरूहरूले निजी प्रयास र उद्योगबाट संचालन गरेका छन् | निश्चित आयको श्रोत छैन | हामी “आकाश वृत्ति” र “भगवानको कृपा” मा आधारित छौँ” भन्ने धेरैको राय रह्यो | केही गुरूकुलहरूले वार्षिक रूपमा केही अनुदान प्राप्त गरे पनि सबैजसो “निजी प्रयास र समुदायको सहयोगमा” संचालित रहेको तत्थ्य फेला परेको छ |

(५) गुरुकुलको निरन्तरताका सवालमा संस्थापक, गुरूहरू र समुदायका व्यक्तिहरूमा पनि चरम अनिश्चय देखियो | सबैजसो गुरूकुलहरूमा “सरकारले संस्कृत शिक्षा प्रति चरम उदासीनता”को नीति अख्तियार गरेको भन्ने गुनासो सुनियो |

(६) आवासीय गुरूकुलमा वस्ने अधिकांश विद्यार्थीहरूले नजिकैका सरकारी विद्यालयमा “आधुनिक शिक्षा” पढ्ने गरेको भेटियो तर सबैजसो गुरुकुल संचालकहरू “सबै विषय पढाइने गुरूकुलको पक्षमा” रहेका छन् |

(७) अधिकांश गुरुकुलहरूमा पुरुष र वर्णविशेषका विद्यार्थीहरूमात्र भेटिए | केवल निजी विद्यालयहरूले महिला-विद्यार्थीलाई समावेश गरेको भेटियो र कर्मकाण्ड विषयमा बढी प्राथमिकता देखियो |

(८) उपरोक्त ९ बटा गुरूकुलहरूमा संस्कृत विषय (व्याकरण, ज्योतिष, कर्मकाण्डआदि) पढाउने गुरूहरूको शैक्षिक योग्यता उत्तरमध्यमा (१२) देखि विद्यावारिधि सम्म रहेको भेटियो |

(९) गुरुकुलको आवासीय अवस्था, खानपान, भौतिक अवस्थामा निकै सुधार गर्नु पर्ने देखियो |

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?

प्रतिक्रिया दिनुहोस
संसदीय समितिमा छलफलमा रहेको विधेयक फिर्ता नलिइ अध्यादेश ल्याउने सरकारको प्रक्रिया गलतः सांसद पाण्डे

काठमाडौँ। नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र)का प्रमुख सचेतक हितराज पाण्डेले संसद्को समितिमा छलफलमा

सबै अनियमितताका सम्बन्धमा छानबिनका लागि संसदीय समिति गठन गर्न वाग्लेको माग

काठमाडौँ । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) का उपसभापति एवं सांसद् डा स्वर्णिम वाग्लेले

प्रतिनिधिसभामा छवटा अध्यादेश पेश

काठमाडौं। प्रतिनिधिसभामा छ वटा अध्यादेश पेश भएका छन्। शुक्रबारको बैठकमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा

सरकारले धेरै राम्रो काम गरेको छः सभापति देउवा

काठमाडौं । नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाले देशको राजनीतिक र आर्थिक क्षेत्रको सुधारका