सुखी दाम्पत्यमा यौनजन्य चलचित्रको दुष्प्रभाव

-डा. गोविन्दशरण उपाध्याय ।

हरेक पतिपत्नीको पहिलो प्राथमिकता आफ्नो दाम्पत्य जीवन सुखी होस् भन्ने हुन्छ । जसरी एउटा उद्योगीले धनार्जन गर्नका लागि धन–कमाउने नियमहरू पालन गर्छ, त्यसैगरी दाम्पत्य जीवन सुखी होस् भनेर चाहनेहरूले सुखी दाम्पत्यजीवनका नियमहरू पालन गर्नु पर्ने हुन्छ । केही व्यक्तिहरूले धनार्जनका लागि यौनजन्य चलचित्रको मार्केटिङ गरिरहेका हुन्छन्, उनीहरूका लागि सर्वसाधारणको मानसिक स्वास्थ्य भन्दा पनि उनीहरूमा यौनजन्य चलचित्रहरूप्रति आकर्षण बढाएर धनार्जन गर्नुपर्छ भन्ने हुन्छ । मूलतः यौनजन्य चलचित्रमा आकर्षित हुनुभनेको पोर्न मूभी कम्पनीहरूको उपभोग्य सामग्री बन्नु हो । त्यसैले बिबेक र नैतिकता सबैभन्दा महत्वपूर्ण निर्णय हुन् ।

सुखी दाम्पत्य जीवन केवल शारीरिक सहवासमा मात्र सीमित हुँदैन, यसमा भावनात्मक निकटता, मानसिक विश्वास, नैतिक प्रतिबद्धता र आध्यात्मिक सामञ्जस्यको गहिरो भूमिका हुन्छ । तर आधुनिक डिजिटल युगमा इन्टरनेट, स्मार्टफोन र सामाजिक सञ्जालको सहज पहुँचसँगै ‘यौनजन्यनीला चलचित्र’ (pornography/blue film) को उपभोग तीव्र रूपमा बढेको छ। यो प्रवृत्तिले व्यक्तिगत जीवन मात्र होइन, दाम्पत्य सम्बन्धलाई पनि गम्भीर रूपमा प्रभावित गरिरहेको छ। यस निबन्धमा यौनजन्य चलचित्रको दाम्पत्य जीवनमा पर्ने भौतिक, मानसिक, भावनात्मक र नैतिक दुष्प्रभावलाई तथ्यसहित विश्लेषण गरिन्छ। परम्परागत नेपाली दाम्पत्य जीवनलाई यौनजन्य चलचित्रले के–कस्तो प्रभाव परेको छ, खासै अनुसन्धान भएको छैन तर विश्वभरीका अनुसन्धानहरुले सुखी दाम्पत्य जीवनका लागि यौनजन्य चलचित्रहरूको लत निकै हानिकारक भएको औल्याएका छन् ।

१. यौनजन्य चलचित्रको विस्तार र पहुँचः एक यथार्थ

विश्वव्यापी अध्ययनहरूअनुसार इन्टरनेट ट्राफिकको ठूलो हिस्सा अश्लील सामग्रीसँग सम्बन्धित छ। विभिन्न अनुसन्धानहरूले देखाएका छन् कि किशोरावस्थादेखि नै नीला चलचित्र हेर्ने बानी बस्ने क्रम बढ्दो छ, र यही बानी विवाहपछि पनि निरन्तर रहने सम्भावना उच्च हुन्छ। नेपालजस्तो परम्परागत समाजमा पनि मोबाइल डेटा सस्तो हुनु, निजी गोपनीयताको अभाव नहुनु र डिजिटल साक्षरताको कमीका कारण यो समस्या मौन रूपमा फैलिरहेको छ।

२. यथार्थभन्दा विकृत यौन अपेक्षा

नीला चलचित्रको सबैभन्दा गम्भीर दुष्प्रभावमध्ये एक हो—यौन सम्बन्धबारे अवास्तविक अपेक्षा निर्माण हुनु। यस्ता चलचित्रहरूमा देखाइने शारीरिक बनावट, यौन क्षमता, समयावधि र व्यवहार वास्तविक जीवनसँग मेल खाँदैनन्। फलस्वरूप पति वा पत्नीले आफ्ना जीवनसाथीबाट अस्वाभाविक अपेक्षा राख्न थाल्छन्। जब ती अपेक्षा पूरा हुँदैनन्, निराशा, असन्तोष र दोषारोपण सुरु हुन्छ, जसले दाम्पत्य जीवनमा दूरी बढाउँछ।

३. भावनात्मक निकटताको क्षय

सुखी दाम्पत्यको आधार भावनात्मक सम्बन्ध हो—माया, भरोसा, संवाद र सम्मान। तर नीला चलचित्रमा शारीरिक सुखलाई मात्र केन्द्रमा राखिन्छ, भावनात्मक पक्षलाई बेवास्ता गरिन्छ। निरन्तर यस्ता सामग्रीमा निर्भर हुने व्यक्तिहरूमा जीवनसाथीसँग भावनात्मक संवाद घट्दै जान्छ। यौन सन्तुष्टि ‘स्क्रिन’ बाट खोज्ने बानीले पति–पत्नीबीचको आत्मीयता कमजोर बनाउँछ।

४. यौनिक निर्भरता र मानसिक स्वास्थ्य

मनोवैज्ञानिक अध्ययनहरूले नीला चलचित्रलाई ‘व्यवहारगत लत’ (behavioral addiction) को रूपमा चिनाएका छन्। बारम्बार यस्ता सामग्री हेर्दा मस्तिष्कमा डोपामिनको असन्तुलित स्राव हुन्छ, जसले व्यक्ति क्रमशः बढी उत्तेजक सामग्री खोज्न प्रेरित गर्छ। यसले चिन्ता (anxiety), अवसाद (depression), आत्मग्लानि र अपराधबोध बढाउँछ। यस्ता मानसिक अवस्थाले दाम्पत्य जीवनमा झगडा, अविश्वास र भावनात्मक दूरी निम्त्याउँछ।

५. यौन असन्तुष्टि र शारीरिक समस्या

यौनजन्य चलचित्रको अत्यधिक उपभोगले वास्तविक सहवासमा रुचि घट्ने (sexual desensitization) समस्या देखिन्छ। कतिपय अनुसन्धानहरूले इरेक्टाइल डिसफङ्सन (ED), शीघ्रपतन वा यौन उदासीनताजस्ता समस्याहरूलाई यौनजन्य चलचित्रसँग जोडेर हेरेका छन्। जब दाम्पत्य सहवास नै सन्तोषजनक हुँदैन, तब सम्बन्धमा तनाव बढ्नु स्वाभाविक हुन्छ।

६. अविश्वास र नैतिक संकट

धेरै दाम्पत्य सम्बन्धमा यौनजन्य चलचित्र हेर्नुलाई ‘भावनात्मक धोका’ (emotional betrayal) का रूपमा लिइन्छ। जीवनसाथीलाई थाहा नदिई यस्तो सामग्रीमा संलग्न हुनु गोपनीयताको दुरुपयोग र विश्वासघातजस्तै अनुभूति हुन सक्छ। विशेषगरी परम्परागत र नैतिक मूल्यमा आधारित समाजमा यसले गहिरो मानसिक चोट पुर्याउँछ।

७. हिंसा र महिला/पुरुषप्रतिको दृष्टिकोण

यौनजन्य चलचित्रहरूमा प्रायः महिला (र कहिलेकाहीँ पुरुष) लाई वस्तु (object) को रूपमा प्रस्तुत गरिन्छ। यसले लैङ्गिक असमानता, हिंसात्मक व्यवहार र अस्वस्थ यौन दृष्टिकोणलाई सामान्यीकरण गर्छ। यस्ता धारणाले दाम्पत्य जीवनमा सम्मानको भावना घटाउँछ र कहिलेकाहीँ शारीरिक वा मानसिक हिंसासम्मको बाटो खोल्न सक्छ।

८. सन्तान र परिवारिक वातावरणमा प्रभाव

दाम्पत्य सम्बन्ध बिग्रँदा त्यसको प्रत्यक्ष असर सन्तान र परिवारिक वातावरणमा पर्छ। झगडा, मौनता, अविश्वास र भावनात्मक दूरीले घरको वातावरण तनावपूर्ण बन्छ। बालबालिकाले असुरक्षित भावना विकास गर्न सक्छन्, जसको दीर्घकालीन मनोवैज्ञानिक प्रभाव पर्न सक्छ।

९. समाधानका सम्भावित उपायहरू

यौनजन्य चलचित्रको दुष्प्रभावलाई न्यूनिकरण गर्न बहुआयामिक उपाय आवश्यक छन्।
१.खुला संवादः पति–पत्नीबीच यौन र भावनात्मक अपेक्षाबारे खुला र सम्मानजनक संवाद।
२.डिजिटल अनुशासनः मोबाइल र इन्टरनेट प्रयोगमा आत्मनियन्त्रण।
३.परामर्श सेवाः दाम्पत्य परामर्श (marital counseling) र यौन परामर्श।
४. नैतिक र आध्यात्मिक शिक्षाः वैदिक दृष्टिमा दाम्पत्यलाई ‘धर्म–अर्थ–काम–मोक्ष’ को सहयात्राका रूपमा बुझ्ने संस्कार।
५. सकारात्मक विकल्पः संयुक्त समय, ध्यान, योग, अध्ययन र पारिवारिक गतिविधि।

१०. अन्त्यमा

यौनजन्य चलचित्र आधुनिक युगको एक यथार्थ भए पनि यसको अनियन्त्रित उपभोगले सुखी दाम्पत्य जीवनलाई गम्भीर रूपमा क्षति पुर्याउन सक्छ। यौनिकता जीवनको महत्त्वपूर्ण पक्ष हो, तर जब यो भावनात्मक, नैतिक र मानवीय मूल्यबाट विच्छेद हुन्छ, तब सम्बन्ध खोक्रो बन्छ। त्यसैले सुखी दाम्पत्यका लागि संयम, संवाद, विश्वास र समग्र मानवीय विकास अनिवार्य छन्। नीला चलचित्रको दुष्प्रभावलाई समयमै बुझेर सचेत कदम चाल्न सके मात्र दाम्पत्य जीवनलाई सन्तुलित, मर्यादित र सुखी बनाइराख्न सकिन्छ।