निर्यात नै गर्न नसके पनि कति धेरै कुराको आयात प्रतिस्थापन हुनसक्थ्यो कि ?

नारायण गाउँले ।
एउटा यस्तो रुखबिरुवाको नाम सोच्नुहोस्, जुन प्लेट (थालकटौरा) देखि चम्चासम्म बन्न सक्छ, त्यो प्लेटमाथि पस्किएको तरकारी पनि त्यही बन्न सक्छ । तरकारी चलाउने डाडू–पनियो त छँदै छ । अझ रोचक त जुन पिर्का या टेबलकुर्सीमा बसेर खाँदै हुनुहुन्छ, त्यो पनि त्यही बिरुवाको हुनसक्छ । टेबलपोस त भयो नै, यसो नजर लगाउनुभयो भने त्यो घर, छत, भुइँ, छानोदेखि बारबेरसम्म त्यही चीज प्रयोग भएको हुन सक्छ ।
वेटरले बिल राखेर ल्याएको ट्रे र कागज दुबै त्यसैले बनेको हुन सक्छ । खाना र वेटर छोड्नुस्, तपाईंले लगाएको मोजादेखि अन्डरवेयर र टोपीदेखि हाते झोलासम्म त्यसैले बनेको हुन सक्छ । एउटा यस्तो वनस्पति जसबाट बनेको कोक्रोबाट हामी धेरैको जीवन शुरू भएको थियो र अन्तिम घड़ीमा त्यसैमाथि चढेर धेरै जना घाटसम्म पुग्नेछौँ ।

औषधिदेखि फर्निचरसम्म, कपड़ादेखि खानासम्म र छातादेखि गातासम्म अनगिन्ति उपयोग दिन सक्ने त्यो बिरुवा असाध्यै दुर्लभ, महँगो या हुर्काउन असजिलो पनि छैन ! आज त्यही घाँसे वनस्पति बाँसको कुरो गरौँ ।
हामी हरियो वन नेपालको धन भन्छौं । कृषिप्रधान देश भन्छौं । तर काठ सुनभन्दा महँगो छ । आज हामी फलामका खाट र फर्निचर प्रयोग गर्छौं । प्लास्टिक र पेट्रोलियम पदार्थबाट बन्ने कपड़ा लगाउँछौं । जग्गा बार्न काँढ़े तार प्रयोग हुन्छ । बारबेर छोडम्, झ्यालढोका पनि काठको राख्न नसकिने अवस्था छ हाम्रो ।
रुख नकाट्ने भन्दै गर्दा फलाम र कंक्रीटको एउटा प्राकृतिक विकल्प त सोच्न पर्यो नि ! हो, बाँस त्यो विकल्प हुन सक्छ ।

बाँस पहाडदेखि तराईसम्म, सुख्खा ठाउँदेखि खोलाकिनारसम्म जहाँ पनि सजिलै हुर्कन सक्ने वनपस्ति रहेछ । माटो संरक्षण गर्न होस् या वायु प्रदूषण रोक्न, यो निकै उपयोगी र वातावरणमैत्री पनि रहेछ । यसबाट बनेका वस्तुमा सजिलै कीटाणुले आक्रमण नगर्ने रहेछन् । यसको उपयोग लिन धेरै वर्ष कुर्नु पनि नपर्ने । संसारकै सबैभन्दा छिटो बढ्नेमध्ये यो एक रहेछ । एकै दिनमा चार फिटसम्म अर्को कुन वनस्पति बढ्दो हो र ।

अनि के तपाईलाई थाहा छ, किन निर्माण कार्यमा स्काफोल्डिङका लागि फलामका पाइपको ठाउँमा बाँसका पोलको प्रयोग हुन्छ ? बाँस फलामभन्दा बलियो हुन सक्ने रहेछ । यो अपरिचित, कठीन या नयाँ वनस्पति पनि होइन । खेतमा रोपाइँ गर्दा ओढ्ने घूम या छतरीदेखि गुन्द्री र त्यो धान सुकाउने मान्द्रोदेखि थन्क्याउने भकारीसम्म हामीले प्रयोग गर्दै आएको वस्तु हो । बंश शब्दसँग जोडिएको, बहुउपयोगी, पुनप्र्रयोग हुन सक्ने, जन्म र मृत्युसम्म गाँसिएको वनपस्ति भएकाले यसलाई जलाउन नहुने हाम्रो मान्यता पनि रहेछ । आजभोलि पूजामा बालिने अगरबत्तीमा बाँसको प्रयोग हुने हुनाले केहीले त्यो प्रयोग नगर्ने गरेको भेटियो ।
यस्तो असीमित प्रयोग र देशलाई धेरै कुरामा आत्मनिर्भर बनाउन सक्ने बाँसको व्यावसायिक खेतीतिर हामीले धेरै केही गर्न सकेका छैनौं । खेतीयोग्य जमीन नमासीकनै राज्यकै पहलमा व्यावसायिक बाँस खेती गर्ने, त्यससम्बन्धी घरेलु उद्योगलाई प्रोत्साहन गर्ने र उचित बजारीकरणमा काम गर्ने हो भने निर्यात नै गर्न नसके पनि कति धेरै कुराको आयात प्रतिस्थापन हुनसक्थ्यो कि ? आखिर हाम्रो स्थानीय सिप पनि अझै लोप भएको छैन । बाँससँग सम्बन्धित तपाईका अनुभव, अध्ययन या यसका हानिनोक्सानीबारे थप सूचना केही छन् कि ?