फेडरिक सेगल र म्याक्समूलर

उनले वैदिक चिन्तनलाई पश्चिमासम्म पुर्याउने काममा ठूलो कार्य गरेका छन् तर विलियन जन र हरबर्ट होपले वैदिकहरूका बीचमा फाटो उत्पन्न गराएर पश्चिमी सुप्रिमेसी लाद्न गरेको “आर्य” तथा “आर्यआक्रमणको सिद्धान्त”लाई अझैं सवल बनाएर वैदिक सभ्यता र संस्कृतिप्रति घोर अपराध गरेका छन् |

अझैं उदेक लाग्दो तत्थ्य के छ भने आर्य जात होइन भन्ने सिद्धान्त प्रतिपादन भैसकेको अवस्थामा पनि (आधुनिक पश्चिमा इतिहासकारहरूले आर्य जात होइन भन्ने स्वीकार गरिसकेका छन्) हाम्रा नेपाली तथा भारतीय विद्वानहरू ज्यान छोडेर आर्यहरूलाई “जाति र आक्रमण”कारी सिद्ध गर्न ज्यान दिएर लागेका छन् |

अर्को अझै रोचक तत्थ्य के छ भने जर्मनबाट धर्मप्रचारकको रुपमा भारत आएका फेर्डिक सेगल (१७७२- १८२९) ले संस्कृत भाषाको गहन अध्ययन गरेर र तेसका आधारमा “भारतीय उपमहाद्वीपका मान्छेहरूले युरोपेली संस्कृतिको स्थापना गरेका हुन” भन्ने सिद्धान्तको स्थापना गरे जसलाई संक्षेपमा (ओआइटी) भनिन्छ | तर उनको यो सिद्धान्तलाई तेस बखतका कुनै पनि विद्वानहरूले महत्व दिएनन् किनभने सेलगको सिद्धान्त स्वीकार गर्नुको अर्थ पश्चिमा-सुप्रिमेसीका विरुद्ध थियो |

एउटा इसाई धर्मगुरू भएर पनि सत्यका पक्षमा लाग्ने यी विद्वानको आजभोली पनि चर्चा हुँदैन किनभने पुन: एसले पश्चिमेली सुप्रिमेसी र बाइबलको सुप्रिमेसीलाई चुनौती दिन्छ भने संस्कृत भाषानै युरोपेली भाषाको जनक भएको इनको मान्यता आज धेरैले इनको नाम नै उल्लेख नगरी प्रचारप्रसार गरिरहेका छन् |

म्याक्समूलरलाई संस्कृत साहित्य र संस्कृतिको ठूलो विद्वान तथा उपकारक ठान्नेहरूले म्याक्समूलरले आफ्नै स्वदेशी सेगलको अनुसन्धानलाई किन वेवास्था गरेका रहेछन् भन्ने बुझ्नुपर्छ | यो तत्थ्यलाई जोनाथनको भनाईले बल मिलेको छ |

यदि निरपेक्ष रुपले म्याक्समूलर र सेगलले बुझेको भारतवर्षीय सभ्यताको समीक्षा गर्ने हो भने इसाई धर्म प्रचारक भएर पनि सेगलले इतिहासका सवालमा इमान्दारीको बाटो अपनाएका छन् भने म्याक्स-मूलरले आफ्ना अन्नदाता इष्ट-इन्डिया कम्पनीको नूनको सोझो गर्दै सबै वैदिक ग्रन्थहरूको अनुवाद गर्दा “इसाई पन्थ र बाइबलको सुप्रिमेसी” रक्षा गरेका छन् |